สำหรับร้านสกรีนเสื้อที่ใช้ระบบบล็อกสกรีน (Silk Screen) คงไม่มีใครไม่เคยเจอกับปัญหาจุกจิกกวนใจระหว่างการทำงาน ตั้งใจจะสกรีนลายสวยๆ แต่ผลลัพธ์ที่ได้กลับขอบเบลอ สีเยิ้ม หรือลายแหว่งไม่สมบูรณ์ ปัญหาเหล่านี้คือบททดสอบสำคัญที่ช่างสกรีนทุกคนต้องผ่าน และการเข้าใจถึงต้นตอของปัญหาคือหัวใจสำคัญในการยกระดับฝีมือและคุณภาพงาน
วันนี้จะมาแบ่งปัน 5 ปัญหางานสกรีนที่พบบ่อยที่สุด พร้อมวิเคราะห์สาเหตุและวิธีแก้แบบฉบับมืออาชีพ เพื่อให้คุณสามารถรับมือได้ทุกสถานการณ์และสร้างสรรค์ผลงานคุณภาพได้อย่างสม่ำเสมอ
ปัญหาที่ 1: สกรีนแล้วขอบลายไม่คม / เบลอ (Blurry Edges)
นี่คือปัญหาอันดับต้นๆ ที่ทำให้งานดูไม่โปร งานสกรีนที่ดีต้องมีขอบที่ “คมกริบ” หากลายของคุณดูเบลอเหมือนมีเงาซ้อน ขอบลายไม่คม อาจเกิดจากสาเหตุเหล่านี้
ถ่ายบล็อกไม่สมบูรณ์: การใช้เวลาในการฉายแสงน้อยเกินไป ทำให้กาวอัด (Emulsion) แข็งตัวไม่เต็มที่ ขอบของลายจึงไม่ทนทาน หรืออาจละลายเล็กน้อยตอนล้างน้ำทำให้ขอบลายไม่คม
ฟิล์มต้นแบบไม่ดำสนิท: หากฟิล์มหรือกระดาษไขที่ใช้เป็นต้นแบบมีความดำไม่พอ แสงจะสามารถทะลุผ่านเข้าไปได้ ทำให้กาวอัดในส่วนที่เป็นลายเส้นแข็งตัวไปด้วยบางส่วน
ตั้งระยะห่างบล็อกกับผ้าไม่ถูกต้อง (Off-Contact): การวางบล็อกสกรีนแนบติดกับเสื้อเกินไป เมื่อปาดสีแล้วยกบล็อกขึ้น ผ้าจะดึงหมึกออกจากขอบลาย ทำให้เกิดอาการเบลอ
ปาดกาวอัดหนาเกินไป: ชั้นกาวอัดที่หนาจะทำให้เกิดการสะท้อนของแสงใต้ผิว ทำให้ขอบลายไม่คมชัด หรือกาวอาจยึดไม่แน่น
การวางบล็อกไม่ตรงตำแหน่งเดิม เสื้อหรือวัสดุขยับระหว่างสกรีน
วิธีแก้ไข:
ทดสอบเวลาถ่ายบล็อก: ใช้ตารางทดสอบการถ่ายบล็อก (Exposure Calculator) หรือทดลองด้วยเศษผ้าสกรีนเพื่อหาเวลาที่เหมาะสมที่สุดสำหรับชุดไฟและกาวอัดที่คุณใช้
เพิ่มความดำของฟิล์ม: หากใช้เครื่องปริ้นท์ Inkjet ให้ตั้งค่าการพิมพ์เป็น Photo Quality และใช้หมึกแท้ หากยังดำไม่พอ อาจต้องพิมพ์ฟิล์ม 2 แผ่นมาวางซ้อนกันให้สนิท
ตั้งค่า Off-Contact: ยกบล็อกให้สูงจากตัวเสื้อเล็กน้อย (ประมาณ 1-3 มิลลิเมตร หรือเท่ากับความหนาของเหรียญบาท) เพื่อให้ผ้าสกรีนดีดตัวออกจากเสื้อทันทีหลังปาดสีผ่านไป จะได้ขอบที่คมกริบ
ฝึกปาดกาวอัด: เรียนรู้เทคนิคการปาดกาวอัดให้มีความบางและสม่ำเสมอทั่วทั้งบล็อก
ใช้ Jig หรือ Marker ช่วยวางบล็อกตรงจุด ทากาวสเปรย์หรือติดกระดาษสองหน้าบนโต๊ะช่วยยึดเสื้อ ใช้โต๊ะ Flatbed ที่ดูดสุญญากาศ ตรวจฟิล์มลายก่อนอัดเสมอ และวางฟิล์มให้ด้านที่หมึกอยู่แนบกับบล็อก
ปัญหาที่ 2: สีสกรีนทะลุ
ปัญหาที่สีทะลุออกไปนอกขอบเขตของลาย ทำให้ลายเส้นดูหนาขึ้นและเสียรายละเอียดเล็กน้อยไป
สาเหตุ:
กดแรงปาดมากเกินไป: การใช้แรงกดที่หนักเกินความจำเป็นจะบีบให้หมึกทะลักลอดใต้ขอบลายสกรีน
หมึกพิมพ์เหลวเกินไป: การผสมตัวทำละลายมากไป ทำให้หมึกลดความหนืดและไหลซึมเข้าสู่ใยผ้าได้ง่าย
ปาดซ้ำหลายรอบ: ยิ่งปาดซ้ำในจุดเดิมมากเท่าไหร่ โอกาสที่สีจะทะลุก็ยิ่งสูงขึ้น
เบอร์ผ้าสกรีนไม่เหมาะสม: การใช้ผ้าสกรีนเบอร์ต่ำ (รูห่าง) กับงานที่ต้องการรายละเอียดสูง จะทำให้หมึกไหลผ่านมากเกินไป
สีซึมทะลุผ้าด้านหลัง ทำให้ต้องทิ้งเสื้อหรือทำซ้ำ
วิธีแก้ไข:
ใช้แรงกดให้พอดี: ฝึกใช้แรงกดที่สม่ำเสมอและพอดี ให้หมึกผ่านลงไปบนผ้าได้โดยไม่ต้องใช้แรงบีบมากนัก
ควบคุมความหนืดของสี: ผสมสีให้มีความหนืดที่เหมาะสม ไม่เหลวจนเกินไป
ปาดครั้งเดียวจบ (One-Stroke): ฝึกฝนเทคนิคการปาดให้จบในครั้งเดียวอย่างมั่นคงและสม่ำเสมอ
เลือกเบอร์ผ้าให้เหมาะกับงาน: งานลายเส้นละเอียดควรใช้ผ้าเบอร์สูง (120 ขึ้นไป) ส่วนงานพิมพ์สีทึบพื้นใหญ่สามารถใช้เบอร์ต่ำลงมาได้ สอดกระดาษแข็ง หรือแผ่นรองพลาสติกในตัวเสื้อทุกตัว
ถ้าเป็นเสื้อผ้าบางมาก เช่น ผ้า Air หรือ TK บาง เลี่ยงงานที่ต้องใช้หลายสี
ปัญหาที่ 3: สีสกรีนไม่สม่ำเสมอ / เป็นริ้ว (Uneven / Streaky Print)
หลังสกรีนเสร็จ พบว่าสีบนเสื้อมีความหนาบางไม่เท่ากัน หรือเห็นเป็นเส้นริ้วๆ ตามแนวการปาด
สาเหตุ:
คมยางปาดบิ่นหรือเสีย: นี่คือผู้ต้องหาส่วนใหญ่! คม ยางปาด ที่บิ่นแม้เพียงเล็กน้อย จะทำให้หมึกผ่านลงไปไม่สม่ำเสมอ เกิดเป็นเส้นริ้วทันที
แรงกดไม่คงที่: การให้น้ำหนักมือไม่สม่ำเสมอตลอดแนวการปาด
หมึกบนบล็อกน้อยเกินไป: ไม่มีมวลหมึกมากพอที่จะไหลไปทั่วทั้งลายสกรีน มีเส้นหรือจุดซีดในลาย
วิธีแก้ไข:
ดูแลรักษายางปาด: หมั่นตรวจสอบคมยางปาดเสมอ หากบิ่นให้ทำการลับคม หรือเปลี่ยนใหม่ทันที และควรเก็บยางปาดในที่แขวน ไม่ควรวางให้คมยางกดทับกับพื้น
ฝึกเทคนิคการปาด: รักษามุมของยางปาด (ประมาณ 60-75 องศา) และแรงกดให้คงที่ตั้งแต่ต้นจนจบ
ใช้ Flood Stroke: ก่อนการปาดจริง ให้ใช้ยางปาดลูบสีเบาๆ ให้ท่วมลายสกรีนก่อนหนึ่งครั้ง (โดยไม่ให้สีลงไปบนเสื้อ) เพื่อให้แน่ใจว่าทุกส่วนของลายมีหมึกพร้อมสำหรับการพิมพ์จริง
ปัญหาที่ 4: ลายสกรีนแหว่ง / สีไม่ติด (Incomplete Print)
ปัญหาสีลงไม่เต็มพื้นที่ที่ควรจะเป็น ทำให้ลายดูแหว่งหรือขาดหายไป
สาเหตุ:
บล็อกสกรีนอุดตัน: สาเหตุยอดฮิตเกิดจากสีแห้งคาอยู่ที่รูผ้าสกรีน ทำให้หมึกไม่สามารถผ่านลงไปได้ บล็อกสกรีนไม่สะอาด มีสิ่งอุดตันบางจุด
หมึกพิมพ์หนืดหรือแห้งเกินไป: หมึกที่ข้นเกินไปจะไหลผ่านรูผ้าสกรีนได้ยาก ความหนืดของสีมากหรือน้อยเกินไปส่งผลทั้งสิ้น
พื้นผิวที่พิมพ์ไม่เรียบ: หากเสื้อยับหรือโต๊ะสกรีนไม่เรียบ จะเกิดช่องว่างทำให้บล็อกไม่สัมผัสกับผ้า เฟรมบล็อกหย่อน ไม่ตึง
วิธีแก้ไข:
ทำความสะอาดบล็อกระหว่างพิมพ์: เตรียมผ้าชุบน้ำหรือตัวทำละลายที่เหมาะสมไว้ข้างๆ หากเริ่มเห็นว่าสีติดไม่ดี ให้รีบเช็ดทำความสะอาดบล็อกทันที
ปรับความหนืดหมึก: ผสมตัวทำละลายหรือ “ตัวหน่วงเวลา” (Retarder) เล็กน้อยเพื่อให้สีแห้งช้าลง โดยเฉพาะเมื่อทำงานในที่ที่อากาศร้อนหรือถ่ายเทสะดวก ผสมสีให้มีความหนืดเหมาะสม (ไม่เหลวเกินหรือข้นเกิน) ตรวจเช็กบล็อกก่อนใช้งานทุกครั้ง ใช้น้ำฉีดแรง/ลมเป่า/ล้างน้ำยา
เตรียมพื้นผิวให้เรียบ: ใช้กาวสเปรย์พ่นบางๆ บนแท่นพิมพ์ (Pallet Adhesive) เพื่อยึดเสื้อให้อยู่กับที่และเรียบตึง เช็กความตึงของเฟรมบล็อกสม่ำเสมอ ใช้เฟรมอลูมิเนียมถ้าจำเป็น
ปัญหาที่ 5: สีไม่เกาะผ้า หรือหลุดหลังซัก
สีหลุดเป็นขุยหลังซักไม่กี่ครั้ง สีแตกหรือแตกลาย
สาเหตุ:
ใช้สีผิดประเภทกับเนื้อผ้า ไม่อบความร้อนหลังพิมพ์ ใช้ความร้อนต่ำเกินไป
วิธีแก้ไข:
ตรวจสอบชนิดของผ้าก่อนเลือกหมึก (Cotton, TK, Poly ฯลฯ)
ใช้เตาอบ หรือ Heat Press อุณหภูมิ 150–160°C 30–60 วินาที ตามประเภทหมึก
หากไม่มีเตาอบ ใช้เตารีดก็ได้แต่ต้องมีแผ่นรองกันความร้อน
สรุปปัญหาและการแก้ไข
สีไม่สม่ำเสมอ ต้องปาดให้สม่ำเสมอ / เช็กหมึก-บล็อก
ลายเบลอ ต้องวางบล็อกให้แม่น / ยึดเสื้อให้แน่น
สีทะลุ ควรใช้แผ่นรองในเสื้อ / ปรับความข้นของสี
สีหลุด ให้เช็คการอบความร้อนอย่างถูกต้อง
หลายสีไม่ตรง ควรใช้ mark, jig และวางระบบล็อคบล็อก
และอย่าลืมขั้นตอนยิบย่อยต่างๆ ดังนี้
“ล้างบล็อกทันทีหลังเลิกงาน” จะช่วยยืดอายุบล็อกและลดงานพัง
“เตรียมสีและบล็อกล่วงหน้า” ก่อนเริ่มงานจริงทุกครั้ง
“ซ้อมปาดบนเสื้อเก่า” ก่อนเริ่มงานจริง โดยเฉพาะงานสีเข้ม
“จดสูตรผสมสี” สำหรับงานเฉพาะลูกค้า เพื่อคุมงานซ้ำให้ตรง
บทสรุป แม้จะเจอปัญหาแต่สามารถเปลี่ยนทุกปัญหาให้เป็นบทเรียนสู่ความเป็นมืออาชีพ
การสกรีนเสื้อระบบบล็อกเป็นงานฝีมือที่ต้องอาศัยการเรียนรู้และฝึกฝน ปัญหาต่างๆ ที่เกิดขึ้นไม่ใช่เรื่องน่าท้อใจ แต่เป็นโอกาสให้เราได้ทำความเข้าใจกระบวนการทำงานอย่างลึกซึ้งยิ่งขึ้น การใส่ใจในทุกรายละเอียด ตั้งแต่การเตรียมบล็อก การผสมสี ไปจนถึงเทคนิคการปาด ที่ Screen168 เราเชื่อว่าทุกปัญหามีทางออก และเราได้สั่งสมประสบการณ์เหล่านี้เพื่อสร้างสรรค์งานคุณภาพสูงสุดให้กับลูกค้า หากคุณกำลังมองหา ร้านสกรีนเสื้อ ที่เข้าใจทุกมิติของงานฝีมือและสามารถส่งมอบผลงานที่สวยงาม คมชัด ไร้กังวล ติดต่อเราเพื่อรับคำปรึกษาได้เลย